Fries Museum: focus op inclusieve kunstbeleving

Rondleiding blinde en slechtziende bezoekers smaakt naar meer

Twee op maat gemaakte rondleidingen voor blinde en slechtziende museumbezoekers. Het lijkt misschien niet veel, maar de opbrengst is groter dan in eerste instantie werd verwacht. Ze zijn resultaat van de toenemende aandacht voor toegankelijk en inclusie in het Fries Museum en onderdeel van een reeks initiatieven waarvan íedere museumbezoeker kan genieten. Want kunst is voor iedereen.

We kunnen wel vaststellen dat inclusiviteit een belangrijk speerpunt is van het Fries Museum. “We willen een gastvrije plek zijn, voor iedereen”, vertelt Anne Knipping. Als medewerker Publieksinformatie speelt ze een belangrijke rol bij het ‘vertalen’ van wetenschappelijke en artistieke informatie naar een inclusief verhaal. Een verhaal dat alle bezoekers uitnodigt tot langer kijken en meer zien. “Daarbij willen we dat het museum voor alle doelgroepen toegankelijk is. Zo hebben we eerder al programma’s ontwikkeld voor mensen met dementie, voor nieuwe Friezen, LHBTIQ+ en volgend jaar ook voor bezoekers die graag een prikkelarme beleving willen. Dit jaar besteden we extra aandacht aan bezoekers met een visuele beperking.”

Eye opener

Om een beter beeld te krijgen van deze doelgroep deed Knipping een reeks interviews: “In eerste instantie dacht ik: wat doen blinde bezoekers in een museum; ze zien toch niets? Maar uit mijn interviews bleek al snel dat blinde mensen eigenlijk precies hetzelfde willen als ziende mensen: genieten van kunst. Ze beleven kunst op dezelfde manier als ziende museumbezoekers. Daar zit geen enkel verschil in. Dat was wel even een eye opener!”

De interviews en aanvullend onderzoek resulteerden in een op maat gemaakte rondleiding voor visueel beperkte bezoekers. Een zinnenprikkelende rondleiding langs kunstwerken van de tijdelijke tentoonstelling Icons met portretten uit de Londense National Portret Gallery en langs topstukken van de vaste tentoonstelling Ferhaal fan Fryslân, de schatkamer van Friesland. Knipping: “Bezoekers kunnen ruiken, horen en voelen. Bij het portret van Queen Elisabeth I met een roos in haar hand kun je rozenolie ruiken. Er wordt muziek afgespeeld bij een portret van The Beatles. En we laten tijdens de tour ook allerlei items voelen: een antieke schoolkoffer, lange Friese pijpen, pruikenhaar en oude lijsten van de restaurateur.”

Blinde en slechtziende museumbezoekers luisteren naar de rondleider en betasten een object, vergelijkbaar als in het schilderij waar ze voor staan.

Wapenschild in reliëf en grootletter

Speciaal voor deze rondleiding kreeg Dedicon de opdracht om een wapenschild te ‘vertalen’ naar een toegankelijke replica. Het werd een ‘twin vision’: tekeningen van het wapenschild, verschillende elementen en een legenda in grootletter op A3-formaat, voorzien van een doorzichtige folie met voelbare lijnen en tekst in braille. “In eerste instantie dacht ik zelf aan een voelbare kaart in zwart-wit, alleen voor blinde bezoekers. Maar gelukkig werd ik door Dedicon geattendeerd op de mogelijkheid van deze twin vision. Die kan iedereen zien!”

De voelbare tekening van het wapenschild (links) met daarnaast het wapenschild zoals afgebeeld in het originele schilderij

Foto rechts: Fries Museum

Beleving voor iedereen

De rondleiding werd niet alleen door de doelgroep zelf erg gewaardeerd, maar ook door hun ziende begeleiders. “Het kunnen voelen, ruiken en horen van de objecten uit de tentoonstelling gaf ook hen extra verdieping. Dat smaakte naar meer!” Hoewel het aantal op maat gemaakte rondleidingen voor blinde en slechtziende bezoekers beperkt is gebleven, heeft het initiatief geleid tot een boel nieuwe ideeën voor toekomstige tentoonstellingen. “Onderdeel van een nieuwe tentoonstelling is bijvoorbeeld een stadstuin, waarin alle bezoekers kunnen ruiken, voelen, proeven. En zo denken we ook aan geurrondleidingen. Geen aparte rondleidingen dus voor mensen met een visuele beperking, maar een zintuigelijke beleving voor alle bezoekers. Deze nieuwe initiatieven en het denken erover is een direct gevolg van onze ervaringen met de rondleiding voor blinde en slechtziende bezoekers.”

Of er meer op maat gemaakte rondleidingen voor blinde en slechtziende bezoekers komen, kan Anne Knipping niet zeggen. Subsidie hiervoor wordt aangevraagd.