Een vogel heeft geen billen

Door: Dorine in 't Veld

Heb je wel eens geprobeerd om uit te leggen hoe een boom er precies uitziet aan iemand met een visuele beperking? Of de letter b? Dat is knap lastig. Je hebt al gauw veel woorden nodig om uit te leggen hoe iets er uit zit. Daarom maken we bij Dedicon behalve kwalitatieve beeldbeschrijvingen ook voelbare tekeningen. Niet alleen van plaatjes uit schoolboeken, ook van onderwerpen die in de wereld om ons heen zijn te vinden.

Een beeld zegt meer dan 1000 woorden. Dat geldt ook voor blinde en slechtziende leerlingen. Een voelbare tekening helpt bij het vormen van een mentale representatie van iets. Bij conceptvorming. Zo’n representatie vorm je normaal gesproken met je vijf zintuigen, maar voor leerlingen met een visuele beperking ontbreekt één van die zintuigen. En daardoor wordt het lastiger een beeld te vormen van iets.

Beeld beschrijven

In woorden beschrijven wat er te zien is, is natuurlijk ook een manier om beelden toegankelijk te maken voor leerlingen die niet (goed) kunnen zien. Maar, vaak wel onvoldoende om een volledige mentale representatie te vormen. Het kost erg veel woorden en de wereld om ons heen bevat zoveel visuele informatie dat het lastig is om dat precies in woorden uit te drukken. De kans bestaat dat er ongemerkt een verkeerde mentale representatie wordt opgebouwd.

“De vogel zit op een tak”, zo beschrijf je misschien als je ziet dat er een vogel op een tak zit. Maar zo’n beschrijving is onvolledig: met deze beschrijving hebben leerlingen niet altijd door dat een vogel geen billen heeft om op te zitten. Zoiets simpels heeft al zoveel woorden nodig voor een goede uitleg.

Modellen

Een beschrijving kun je aanvullen door met handen en voeten dingen uit te beelden, simpelere materialen te gebruiken of het onderwerp te betasten. Het lastige van dat laatste is dat niet alles zomaar is te bevoelen, omdat het te ver weg, te groot, te klein of te abstract is bijvoorbeeld. Een model zou dan een uitkomst kunnen bieden. Je hebt dan wel een goedgemaakt model nodig en die zijn jammer genoeg zeldzaam en erg duur. Een voelbare tekening is dan een toegankelijkere manier om kennis te maken met bepaalde voorwerpen, voor als de werkelijkheid te lastig is om te bevoelen (en er geen model voorhanden is).

Voelbare tekeningen

Een beschrijving kun je dus goed aanvullen met goedgemaakte voelbare tekeningen. Zo’n tekening is gemakkelijk en snel te lezen, heeft goede voelbare lijnen en alle losse onderdelen zijn goed te voelen. En in een voelbare tekening wordt precies weergegeven waaruit het beeld bestaat. Kortom, een handzame manier om de wereld op de tast te ontdekken.