Hoe leg je perspectief uit aan een blinde leerling?

Abstracte begrippen uitleggen met voelbare tekeningen

‘Momenteel zijn we in de klas bezig met het thema Perspectief. Een van de leerlingen in mijn klas is echter zeer slechtziend, nagenoeg blind. Nu worstel ik met de vraag: Hoe leg je iemand die blind is uit hoe perspectief eruitziet?’

Deze vraag van een leerkracht van groep 7 kwam terecht bij Dorine in ’t Veld, productmanager bij Dedicon en expert op het gebied van voelbare informatie. ‘Perspectief is een abstract concept. Immers, perspectief vervormt. Het gaat over het weergeven van diepte in een tekening of schilderij, afgebeeld vanuit het standpunt van de tekenaar, schilder of kijker. Maar abstracte begrippen als 'perspectief' kunnen zeker aan blinden en slechtzienden worden uitgelegd. Met voelbare tekeningen bijvoorbeeld.’

Voelbare informatie

‘Voelbare informatie is essentieel voor wie blind is. Neem nou braille. Of voelbare kaarten en plattegronden waarmee blinde mensen zich kunnen oriënteren op de omgeving. Ook in het onderwijs aan blinde leerlingen gaat veel aandacht uit naar voelbare informatie. Zo leren ze niet alleen braille, ook worden dikwijls voelbare tekeningen ingezet. Bijvoorbeeld om te verduidelijken hoe de contouren van een land eruitzien, of om een abstract begrip als het zonnestelsel uit te leggen.’ 

Mentaal plaatje

‘Om voelbare tekeningen goed te kunnen begrijpen, moet je ze wel eerst leren lezen (zie kader). Voelen is iets heel anders dan zien. Eerst leert het kind een voelstrategie aan. Het leertraject loopt grofweg van paadjes volgen en punten vinden naar vormen herkennen. 2D-weergaven van plattegronden, kaarten en grafieken zijn daarna snel te leren lezen. 

Ook 3D-onderwerpen kunnen in voelbare tekeningen worden weergegeven. In dit geval wordt het object recht van boven, recht van voren en recht van opzij getekend (red. zie afbeelding 1). Het verband tussen een voelbare tekening en de driedimensionale werkelijkheid is voor iemand die nooit heeft gezien, aanvankelijk moeilijk te begrijpen. Maar wie voelbare tekeningen heeft leren lezen, kan zich op basis daarvan een goed met de werkelijkheid overeenkomend mentaal plaatje vormen.’

Een koffiekopje wordt van drie kanten getoond in een voelbare tekening.
Tekening van een weg in perspectief met aan de linkerzijde paaltjes die steeds kleiner worden naarmate ze verder weg staan en aan de rechterzijde 3 poppetjes die ook steeds kleiner worden naarmate ze verder weg staan. De weg loopt taps toe naar de horizon.

Beter begrip van de beeldcultuur

‘Dedicon heeft nu ook een tekeningenboek ontwikkeld rondom het begrip Perspectief. Daarmee kunnen blinde leerlingen aan de hand van de tekeningen leren wat kijklijnen en verdwijnpunten zijn. En waarom iets dat verder weg is, er kleiner uitziet. Ook verschillende soorten perspectief worden verhelderd, zoals kikkerperspectief en vogelperspectief. Op deze manier leren studenten hoe perspectief werkt, wat essentieel is om een beter begrip van de huidige beeldcultuur te krijgen.” 

De special met gebundelde, voelbare tekeningen over het onderwerp Perspectief is te bestellen via de webshop van Dedicon

Voelbare tekeningen leren lezen

Voelbare tekeningen maken is een vak apart. Ze moeten zo ontworpen worden, dat alle elementen duidelijk voelbaar zijn. Maar voelbare tekeningen lezen is ook een vak apart. Het vereist oefening, net als leren lezen. Dorine in ’t Veld: ‘Bij lezen heb je letters en leestekens. Daarmee kun je woorden en vervolgens zinnen maken die iets betekenen. Om dat goed te doen heb je kennis van de taal en van grammatica nodig. Bij voelbare tekeningen heb je lijnen, punten, vormen en texturen. Die moet je goed leren onderscheiden. Je moet weten wat ze betekenen in bepaalde contexten. En vervolgens moet je je als lezer een mentale representatie vormen, ofwel ‘een plaatje in je hoofd’ (visualiseren).’

Voor wie nog niet zo vaardig is in het lezen van voelbare tekeningen kan daarom het beste (eerst/ook) de cursus Tactiele tekeningen lezen bestellen.

Meer informatie over perspectief?

Publicatiedatum: 2 mei 2022 Laatste update: 1 month geleden